Россия билан Туркманистон ўртасидаги газ шартномаси бекор қилинган ва туркман газининг Россияга экспорти жорий йил ярмида тўхтатилган. Бу ҳақда Озодликнинг туркман хизмати “Туркменгаз” давлат концерни раиси Мақсат Бабаев сўзларига таянган ҳолда хабар қилди.

Россия нашрлари томонлар газ нархи бўйича келишувга эришолмагани ҳақида ёзишмоқда.

Россия 2016 йилда ҳам Туркманистондан газ сотиб олишни тўхтатиб қўйган эди. Уч йиллик танаффусдан сўнг 2019 йилда томонлар газ етказиб бериш бўйича беш йиллик янги шартномани имзолашган. Йилига беш миллиард куб метр газ етказиб бериш кўзда тутилган шартноманинг амал қилиш муддати 2024 йилнинг 30 июнида тугаган ва афтидан, томонлар шартнома муддатини узайтирмасликка қарор қилишган.

“Жорий йил ўртасидан томонларнинг ўзаро келишуви бўйича биз Россия Федерациясига табиий газ етказиб бермадик”, дея иқтибос келтирган “Туркменгаз” давлат концерни раисининг ўринбосари Мурат Арчаев сўзларидан Россия нашрлари.

Айни пайтда Туркманистон расмийлари газ экспорти йўналишлари ошганини билдирмоқда.

“Туркманистон доим экспорт йўналишларини диверсификация қилишга интилиб келган. Бугунги кунда биз янги йўналишлар ҳамда мавжуд шартномалар ва йўналишлар бўйича етказиб берилажак газ ҳажмини оширишдан манфаатдормиз”, деган “Туркменгаз” раҳбари.

2022 йил декабрь ойида Ўзбекистон Туркманистон билан илк бор 1,5 миллиард куб метр газ етказиб бериш бўйича “Газпром” иштирокисиз қисқа муддатли шартнома тузган эди. 2023 йил август ойида эса Ўзбекистон Туркманистон билан йилига 2 миллиард куб метргача газ етказиб бериш бўйича янги шартнома имзолаган.

Ўзбекистон Энергетика вазирлиги раҳбари Жўрабек Мирзамаҳмудов аввалроқ Тошкент ва Ашхобод газ етказиб бериш бўйича узоқ муддатли шартнома ишлаб чиқаётганини билдирган эди. Туркманистон билан истиқболда тузилажак газ шартномаси Ўзбекистон эҳтиёжининг қанча қисмини қоплаши ҳақида ҳозирча маълумот йўқ.

2023 йил 7 октябридан Ўзбекистон куз-қиш мавсумида республикада газ тақчиллигининг бир қисмини қоплаш учун Қозоғистон ҳудуди орқали Россиядан газ импорт қилишни бошлаган эди. Ўшанда газ сотиб олиш бўйича шартнома икки йилга тузилгани, харид ҳажми йилига қарийб 2,8 миллиард куб метрни ташкил этиши айтилган.

Россиянинг Красноярск ўлкасида Тергов қўмитаси ва ҳарбий комиссариат ходимлари томонидан ўтказилган навбатдаги рейд чоғида Ўзбекистон, Қирғизистон ва Тожикистондан бўлган 229 нафар меҳнат мигранти қўлга олинган. “Сибирский Экспресс” нашри хабарига кўра, улардан федерал базага киритиш учун “геном маълумоти материали олинган”.

Қайд этилишича, куч ишлатар тузилмалари ходимлари Красноярскдаги йирик супермаркетлар тармоғининг тақсимот маркази, ёғочни қайта ишлаш базаси ва саноат-логистика мажмуасида текширув ўтказишган.

“Буларнинг барчасида миграция қонунчилигининг жиддий бузилиши ҳолатлари аниқланган”, дея билдиришган полиция ходимлари. Сохта қайдга қўйиш, ноқонуний мигрантларга тураржой ёки транспорт воситасининг берилиши, маълумот тақдим этишдан бўйин товлаш ёки иммигрант мақомини аниқлаш чоғида нотўғри маълумотлар тақдим этиш кабилар шулар жумласидандир.

“Крокус Сити Холл”даги террор хуружи ортидан Россия расмийлари мамлакатга мигрантлар келиши тартиби ва шартларини кучайтира бошлашган. 2024 йил августида президент Путин ИИВ ходимларига хорижлик фуқароларни Россия ҳудудидан мустақил равишда чиқариб юбориш ҳуқуқини берувчи қонунни имзолаган. Мазкур қонун 2025 йил февралидан кучга киради.

Бундан ташқари, Россияда мамлакатда ноқонуний равишда юрган чет элликлар реестри тузилмоқда. Реестрга киритилганидан кейин мигрантлар транспорт воситаларини бошқариш, банк хизматларидан фойдаланиш, мол-мулкини рўйхатдан ўтказиш, никоҳ қуриш ва ажрашиш, фарзандларини боғча ва мактабларга бериш ҳуқуқидан маҳрум бўлишади.

Россия ички ишлар вазирининг биринчи ўринбосари Александр Горовой маълумотига кўра, ҳозирда Россияда хорижий давлат фуқароси бўлган 6,174 миллион киши юрибди. Россияда юрган хорижликлар сони бўйича илк ўнликка Ўзбекистон, Тожикистон, Қирғизистон, Беларусь, Украина, Арманистон, Озарбайжон, Қозоғистон, Хитой ва Туркманистон фуқаролари киради.

Қирғизистон президенти Садир Жапаров давлат мадҳиясини ўзгартириш ғоясида ҳеч қанақа ёмонлик кўрмаётганини қайд этган. Бу ҳақда у “Кабар” давлат ахборот агентлигига берган интервьюсида айтган.

Жапаровга кўра, амалдаги мадҳия бундан 33 йил олдин – Қирғизистон эндигина мустақил бўлганида ёзилган.

“Мадҳия муаллифлари ўша пайтда “мана энди озод бўлдик, мустақил мамлакат бўлдик, қирғиз халқи, ўз тақдиринг ўз қўлингда, олғалайвер” деб, қувонч ва ҳаяжон билан ёзишган. Ўшандан буён 33 йил ўтди. Биз давлат ўлароқ тўлиқ шаклландик. Бутун дунёга танилдик. Энди юз йил ўтса ҳам озодликка чиқдик, мустақил ўлка бўлдик, деб куйлаб юраверамизми?” деган Садир Жапаров.

Президент эндиликда Қирғизистоннинг мустақил давлат экани, қирғизлар 5 минг йиллик тарихга эга халқ экани ва ёш авлодни руҳлантирадиган мадҳия ёзиш мумкинлигини қўшимча қилган. Айни пайтда, Жапаровга кўра, амалдаги мадҳия ҳам ёддан чиқарилмайди ва у тарихнинг бир қисми ўлароқ сақлаб қўйилади.

“Байроқни ўнглаб қўяйлик деганда ҳам айрим демагог ва популистлар қарши чиқишганди. Ҳозирги байроғимиз ёмон бўлдими? У аввалгисидан бир босқич юқорида бўлди. Аввалги байроғимиздаги қуёш рамзи тушунарсиз бўлиб, унинг кунгабоқарми, арранинг тиғими экани маълум эди. Ҳозирги байроқни кўрган одам дарров унинг қуёш нури эканини тушунади”, дея қайд этган Жапаров.

Қирғизистон мадҳиясини ўзгартириш ғояси 25 октябрь куни парламент спикери Нурланбек Шакиев тилидан янграган. Ўшанда у амалдаги мадҳия Совет Иттифоқидан чиқилиши билан қабул қилинган бўлиб, унинг озодлик йўлидаги биринчи қадамлар бўлганини айтган. У мадҳия ҳаммага тушунарли ва ҳар қандай ёшдаги фуқаро томонидан осон ижро этиладиган бўлиши лозимлигини қайд этган. Шакиев мадҳияга аввал ҳам ўзгартишлар киритилганини, бундай ўзгартишлар бошқа мамлакатларда ҳам киритилишини қўшимча қилган.

2023 йилда Шакиев давлат байроғини ўзгартиш ташаббуси билан чиққан, кейин эса бу ғоя парламент томонидан тасдиқланган эди. Кейинроқ эса президент Садир Жапаров бу ғоя аслида унга тегишли бўлганини, шунчаки бу ғояни очиқлашни спикердан илтимос қилганини эътироф этган эди.

Грузия президенти Саломе Зурабишвили мамлакатда ўтказилган парламент сайлови натижалари қайта кўриб чиқилиши учун Ғарб мамлакатларини “Грузия орзуси” ҳукмрон партиясига жиддий босим ўтказишга чақирди.

“Агар босим ўтказилмаса, бу Ғарбнинг Грузияни европача истиқбол ва ғарб томонида тутиб туришга ҳаракат йўлида қўлидан келган барча ишни қилмаганини англатади”, дея қайд этди Зурабишвили Озодликнинг грузин хизматига берган интервьюсида.

Грузияда парламент сайлови 26 октябрь куни бўлиб ўтган. МСК маълумотига кўра, унда 54 фоизга яқин овоз билан “Грузия орзуси” ҳукмрон партияси ғалаба қозонган. Грузия қонунларига мувофиқ, бу партия бир ўзи ҳукуматни шакллантириш ҳуқуқига эга бўлади. Парламентга кириш учун зарур бўлган беш фоизли тўсиқдан мухолифатдаги тўрт партия — “Ўзгаришлар учун коалиция”, “Бирдамлик – Миллий ҳаракат”, “Кучли Грузия” ва “Гахария Грузия учун” партиялари ўтган.

Зурабишвили ва мухолифат сайловда 300 мингга яқин овоз ҳукмрон партия фойдасига сохталаштирилганини билдиришган. Президент “Грузия орзуси” ўз сайловолди кампанияси чоғида Россия нарративаларидан фойдаланганини ҳам қайд этган.

ЕХҲТ вакиллари Грузиядаги сайлов жараёни халқаро демократик стандартларга етарли даражада мувофиқ бўлмагани билдиришган. Ташкилот сайлов пайтида овоз сотиб олиш, икки марталаб овоз бериш, жисмоний зўравонлик ва қўрқитиш каби ҳолатларни қайд этган. Айни пайтда ЕХҲТ овоз бериш чоғида тўғридан-тўғри сохталаштириш ҳолатларини тасдиқлаган эмас.

Зурабишвили Озодликка берган ўз интервьюсида маҳаллий ташкилотлар сайловдаги қонунбузарликларга оид далилларни кўрсатиш учун маълумот йиғиш устида ишлаётганини билдирган.

Бу орада Грузия Марказий сайлов комиссияси 29 октябрь куни ҳар бир сайлов округидаги бешта участкада бюллетенлар қайта саналишини эълон қилган.

28 октябрь куни Тбилисида мухолифат тарафдорларининг кўп минг кишилик митинги бўлиб ўтиб, унда Зурабишвили ғарб мамлакатлари лидерлари билан мулоқот қилгани ва улар ҳам сайловларни нолегитим деб ҳисоблаётганларини билдирган.

2012 йилдан буён ҳокимият тепасида бўлган “Грузия орзуси” авваллари ғарбча сиёсат юритиб келаётган эди, бироқ сўнгги икки йил ичида партия, иддаоларга кўра, Россия ўзанига тушиб олган. Партия бу иддаолар ҳақиқатга тўғри келмаслигини айтмоқда.

Россия ҳам Грузия сайловларига аралашганини рад этиб келяпти.

TikTok платформасини бошқарувчи ByteDance ширкати асосчиси Чжан Имин Хитойнинг энг бадавлат одамига айланди. Hurun China Rich List томонидан ҳар йили ёйинланувчи рўйхатга мувофиқ, тадбиркорнинг шахсий бойлиги 49,3 миллиард долларни ташкил этади. Бу ҳақда Reuters агентлиги хабар қилди.

Чжан Имин 2021 йилда ByteDance бош директори лавозимидан кетган ва 26 йил ичида 18-бўлиб Хитойнинг энг бой одами номига эга бўлган. Нurun China Rich List нашри айнан шунча йилдан буён бой одамлар рўйхатини эълон қилиб келади.

TikTok соҳиби шишага сув ва бошқа алкоголсиз ичимликлар қуйиб сотадиган Nongfu Spring ширкати эгаси Чжун Шаньшанни ҳам ортда қолдирган. Шаньшаннинг сарвати ўтган бир йил ичида чорак қисмга қисқарган ва эндиликда 47,9 миллиард долларни ташкил қилмоқда.

АҚШда активлари устидан суд жараёнига кетаётганига қарамай, ByteDance ширкатининг глобал даромади 2023 йилда 30 фоизга ошган.

Хитойдаги бойларнинг бу галги рўйхатида миллиардерлар сони 142 нафарга камайиб, эндиликда 753 нафарни ташкил этмоқда. 2021 йилда бу мамлакатда миллиардерлар сони бундан 36 фоизга кўп (1185 нафар) эди.

Қароргоҳи Ливанда бўлган эронпараст “Ҳизбуллоҳ” радикал гуруҳи раҳбарлигига шайх Наим Қосим сайланди.

Гуруҳнинг 29 октябрь куни тарқатилган баёнотида Наим Қосим сентябрь ойи охирида Байрут чеккасида Исроил авиацияси ҳужуми натижасида ўлдирилган Ҳасан Насруллоҳнинг ўрнига “Ҳизбуллоҳ”нинг янги бош котиби этиб сайлангани айтилган.

Бунгача шайх Наим Қосим Ливан жанубидаги шиа мазҳабига мансуб аҳоли яшайдиган ҳудудларнинг катта қисмини назорат қилувчи “Ҳизбуллоҳ” гуруҳининг 1991 йилдан буён бош котиби ўринбосари бўлиб келган.

Ҳам сиёсий партия, ҳам қуролли гуруҳ бўлган “Ҳизбуллоҳ” Ливан парламентида ҳам тамсил этилган. АҚШ бу гуруҳни террор ташкилоти деб ҳисоблайди, Европа Иттифоқи эса ташкилотнинг фақат қуролли қанотини террор ташкилоти деб билади, “Ҳизбуллоҳ” сиёсий партияси эса ЕИ наздида террор ташкилоти эмас.

Наим Қосим “Ҳизбуллоҳ” гуруҳи 1992 йилда илк бор Ливандаги парламент сайловида иштирок этганидан буён гуруҳнинг сайлов кампанияларини ташкил этишда қатнашиб келган.

Аввалроқ октябрь ойида исроиллик ҳарбийлар ЦАХАЛ кучлари томонидан Байрут жанубига берилган зарбада Ҳасан Насруллоҳнинг муҳтамал вориси деб аталган Ҳошим Сафиюддин ўлдирилганини тасдиқлашган эди.

Исроил парламенти бўлган Кнессет 28 октябрь куни кўпчилик овоз билан Исроилда ҳамда унинг назорати остида бўлган ҳудудларда БМТнинг фаластинлик қочкинларга ёрдам бўйича Яқин Шарқ агентлиги (UNRWA) фаолияти тақиқлаш таклифини маъқуллади. Аввалроқ Исроил UNRWAни бир неча бор Фаластиндаги ҲАМАС (АҚШ ва Европа Иттифоқида террор ташкилоти деб тан олинган) дохил радикал гуруҳлар билан ҳамкорликда айблаган. Исроил БМТга агентлик ҲАМАС билан ҳамкорлик қилаётганига оид далиллар тақдим этган.

Кнессет икки қонун лойиҳасини тасдиқлади. Биринчисида Исроилда UNRWAнинг бевосита ёки билвосита фаолият олиб боришига йўл қўйилмаслиги айтилган. Иккинчисида эса Исроил билан UNRWA ўртасида 1967 йилда тузилган шартнома тўхтатилиши ва эндиликда Исроилдаги давлат инстанциялари UNRWA ва унинг вакиллари билан мулоқот қилмаслиги қайд этилган.

Кнессетнинг мудофаа ва ташқи ишлар қўмитаси раиси Йоэль Эдельштейн "UNRWA фаолияти фаластинлик муаммоларини ҳал қилишга эмас, балки бу муаммо абадий муаммога айланишига қаратилган", дея баёнот берди, деб хабар қилди The Jerusalem Post.

Эдельштейн фаластинликларга гуманитар ёрдам кўрсатилиши учун Исроил томонидан қайси ташкилот UNRWAга ворис ўлароқ кўрилаётганига аниқлик киритган эмас.

UNRWA раҳбари Филипп Лаззарини Кнессет қарорини “мисли кўрилмаган” ва “хавфли прецедент яратувчи” эканини билдириб, унинг БМТ Хартиясига зид келиши ва Исроилнинг халқаро қонунчилик олдидаги мажбуриятларига тўғри келмаслигини урғулаган. У мазкур қарор фақатгина фаластинликлар азоб-уқубатини янада орттиришини айтган.

Исроил UNRWA ходимларини Ғазо секторидаги радикал гуруҳлар фаолиятига алоқадорликда, UNRWA эса Исроилни фаластинликларга жабр-зулм қилиб, Ғазо секторидаги гуманитар буҳронни янада чуқурлаштираётганликда айблаб келади.

БМТнинг фаластинлик қочкинларга ёрдам бўйича Яқин Шарқ агентлиги 1949 йилда ташкил этилган. У Исроил ҳудудидан Сурия, Ливан, Ғазо сектори ва Урдун дарёсининг ғарбий соҳилига қочган фаластинлик қочқинларга ёрдам бериш билан шуғулланиб келади. UNRWA фаластинлик қочқинлар учун таълим, соғлиқни сақлаш ва ижтимоий хизматни ташкил этиш учун масъул ташкилот бўлиб ҳисобланади. UNRWAнинг энг йирик молиявий донорларидан бири АҚШдир.

Асли эронлик бўлган Германия фуқароси Жамшид Шармаҳд Эронда қатл этилган. Бу ҳақда 28 октябрь куни Эрон адлиясининг расмий портали бўлган Misan маълумот тарқатди.

Қатл душанба куни эрталаб амалга оширилган. Эронда қатл ҳукми одатда дорга осиш йўли билан ижро этилган. DPA агентлигининг аниқлик киритишича, ҳуқуқбонлар ва Шармаҳднинг АҚШда яшовчи қизи судланганни қутқариш учун охиригача курашишган. Ҳукмга мувофиқ, Шармаҳд “Ер юзида коррупциянинг тарқалиши”да айбдор – бу жумла ислом фундаменталистларига кўра ўлим билан жазоланадиган оғир жиноятни англатади.

Мухолифатдаги Христиан-демократлар иттифоқи/Христиан-социалистлар иттифоқи (ХДИ/ХСИ) блокидан ГФР канцлери лавозимига номзод Фридрих Мерц Эрон расмийлари “мудҳиш жиноят”га қўл урганини билдирди.

“Эрон режими яна бир марта ўзининг ғайриинсоний характерини намойиш этди”, дея қайд этди сиёсатчи. У Германия ҳукуматини содир бўлган ҳодисага “қатъият” билан жавоб беришга ундади.

“Эрон билан “сокин дипломатия” ёндашуви муваффақиятсизликка юз тутди”, дея иқтибос келтирган Мерц сўзларидан “Немис тўлқини”.

ГФР ташқи ишлар вазири Анналена Бербок қатлни қоралаб чиқди. Унга кўра, бу масалани ҳал қилиш учун Эронга бир неча бор юқори лавозимли мулозимлар йўлланган. Бербок Германия фуқаросининг қатл этилиши жиддий оқибатларга олиб келишини урғулаган.

Шармаҳднинг яқинларига кўра, у сўнгги бир неча йилда АҚШда истиқомат қилган. Эрон хавфсизлик хизматлари ходимлари уни 2020 йили Дубайда бир учоқдан иккинчи учоққа чиқиш чоғида ўғирлаб кетишган. Эрон расмийлари ўшанда уни мухолифатдаги “Тондар” гуруҳи лидери деб ҳисоблашар эди. Бу гуруҳ Эронда террор ташкилотлари рўйхатига киритилган.

Грузия пойтахтида 28 октябрь оқшомида парламент сайловида “Грузия орзуси” ҳукмрон партияси ғалабасини тан олмаган мухолифат тарафдорларининг митинги бўлиб ўтди. Paper Kartuli телеграм-канали хабарига кўра, норозилар парламент биноси олдида йиғилиб, Руставели шоҳкўчасини тўсиб қўйишган.

Аввалроқ парламентга ўтган тўртта мухолифат партиясининг ҳаммаси сайлов натижаларини тан олишдан бош тортган. Мазкур натижаларга кўра, “Грузия орзуси” партияси 54 фоизга яқин овоз билан ғолиб бўлгани айтилган эди. Мухолиф сиёсатчиларнинг аксарияти фикрича, сайлов натижалари сохталаштирилган. Грузия президенти Саломе Зурабишвили ҳам сайлов натижаларини тан олишдан бош тортган.

Зурабишвили митингда йиғилганлар олдида чиқиш қилган. У ғарб мамлакатлари лидерлари билан гаплашганини ва улар ҳам сайловларни нолегитим деб ҳисоблаётганларини билдирган.

“Биз сизнинг овоз бериш бўйича конституцион ҳуқуқингизни ҳимоя қилиш учун курашамиз. Ҳозир тушкунликка тушиш мавриди эмас, ҳозир хотиржамлик билан ва бошни тик тутиб, ўз овозларимизни ҳимоя қилиш муҳимдир”, деган Грузия президенти.

“Мен бу Европа йўлида ва Европа эшикларига етгунимизга қадар сиз билан охиригача бирга бўлишимга қасам ичишим мумкин, бу фақатгина бизнинг шунчаки орзумиз эмас, реаллик ва келажакдир, бизда бошқа муқобил йўл йўқ”, дея қўшимча қилган Зурабишвили.

Мухолифат вакиллари қайта сайлов ўтказилишини талаб қилишган. “Бирдамлик – Миллий ҳаракат” партияси лидерларидан бири Георгий Вашадзе фикрича, парламент сайлови халқаро кузатувчилар назорати остида ўтказилиши лозим.

Россиянинг ТАСС ва РИА Новости давлат ахборот агентликлари Тбилисига гўё “оммавий норозилик тадбирлари чоғида провокациялар уюштириш учун Украинада тайёргарликдан ўтган мерганлар” етиб келгани ҳақида ёзмоқда. Бироқ, Грузия ва халқаро оммавий ахборот воситаларининг воқеа жойида хабар қилишларича, митингда вазият анча тинч бўлган, тўқнашувлар ёки қўлга олишлар қайд этилмаган.

Душанба куни маҳаллий вақт билан соат 21.30 ларда митинг тугагани эълон қилинган, шундан сўнг Грузия ва Европа Иттифоқи мадҳиялари ижро этилган.

Mapchecking хизматининг тахмини ҳисоб-китобига кўра, тадбирда 15 минг нафаргача киши иштирок этган бўлиши мумкин.

Грузия президенти Саломе Зурабишвили мамлакатда бўлиб ўтган парламент сайлови натижаларини тан олишдан бош тортди ва норозилик чиқишларига ҳозирлик кўрилаётганини билдирди.

Зурабишвили Грузияда “Россия сайлови” бўлиб ўтгани, “сохталаштиришларни ювиб ташлаш” учун эса янги технологиялардан фойдаланилганини билдирди, дея хабар қилди Озодликнинг “Эхо Кавказа” лойиҳаси.

Грузия президенти 28 октябрь оқшомида Тбилиси марказий кўчаларидан бирида жойлашган парламент биноси олдида митинг бўлиб ўтишини қўшимча қилган.

Аввалроқ “Бирдамлик – Миллий Ҳаракат” коалицияси ўз депутатлик мандатларидан воз кечишини эълон қилган эди. Партия раиси Тина Бокучава “Бирдамлик – Миллий Ҳаракат” сайлов натижаларини тан олмаслигини билдирган. Унга кўра, “Грузия орзуси” партиясининг ғалабаси “Грузия халқига қарши Россия йўсинида амалга оширилган махсус амалиёт”дир.

Грузиянинг собиқ президенти Михаил Саакашвили ижтимоий тармоқларда фуқароларни “катта норозилик намойиши”га чақирган.

“Биз бутун дунёга эркинлик учун курашаётганимизни ва адолатсизликка бўйин эгиб ўтирмаслигимизни кўрсатишимиз лозим. Вақт жуда кам!” деб ёзган у.

Грузияда 26 октябрь куни бўлиб ўтган парламент сайловига “нотенг ўйин қоидалар, босим ва муҳит таранглиги” соя солган. Бу ҳақда ЕХҲТ, Европа кенгаши, Европарламент ва НАТОдан бўлган халқаро кузатувчилар миссиясининг қўшма баёнотида айтилган.

Сайловнинг эртаси куни тарқатилган баёнотда халқаро кузатувчилар Грузияда овоз бериш жараёни умуман олганда яхши ташкил этилгани, бироқ юзага келган “таранг вазият” ва “тенг бўлмаган ўйин қоидалар” сайловга бўлган ишончга путур етказганини қайд этишган.

Қўшма баёнот хулосасида Грузиядаги сайлов жараёни халқаро демократик тамойилларга етарли даражада мувофиқ бўлмагани айтилган.

Европада хавфсизлик ва ҳамкорлик ташкилоти (ЕХҲТ) сайлов чоғида қайд этилган овоз сотиб олиш, икки марталаб овоз бериш, жисмоний зўравонлик ва қўрқитиш каби ҳолатларни ҳам қоралаган.

Европарламент делегацияси раҳбари Антонио Лопес-Истурис Уайт Тбилисида ўтказилган матбуот анжуманида “Грузия орзуси” ҳукмрон партияси сайлов арафасида душманона тил қўллагани, “Россия дезинформацияси”дан фойдалангани ҳамда “овоз беришга путур етказиш ва манипуляция” уринишига оид турли фитна назарияларини илгари сурганини таъкидлади.

Исроилнинг Тель-Авив шаҳри яқинида 27 октябрь куни юк машинаси автобус бекатида турган одамларни босиб кетган. Ҳодиса чоғида қирққа яқин киши турли даражада тан жароҳати олган, улардан айримларининг аҳволи оғирлиги айтилмоқда. Жабрланувчилардан бир неча нафари касалхонага етказилган, улардан бири ўша ерда вафот этган.

Қайд этилишича, жабрланувчилар орасида қариялар кўп бўлган: юк машинаси автобус бекати ва у ердаги нафақахўрларни музейга экскурсияга олиб кетаётган автобусга бориб урилгани айтилмоқда.

Полиция вакиллари “тергов ҳаракатларининг барчаси бунинг террор хуружи бўлиши мумкинлигини ҳисобга олган ҳолда олиб борилаётган”ини билдиришган.

Хавфсизлик тузилмалари ходимлари юк машинаси бориб урилган бекат ҳарбий база яқинида жойлашганини қайд этишган.

Исроил нашрларининг хабар қилишича, юк машинаси ҳайдовчиси воқеа жойига ҳали полиция келмасидан туриб у ердаги ёнида қуроли бор фуқаролар томонидан отиб ташланган.

Жаҳон уйғурлари конгрессининг Босния ва Герцеговинадаги анжумани арафасида ташкилот масъуллари янги босим ва таъқибларга дуч келаётганини билдирмоқдалар.

“Умумий йиғилишимиз Сараевода ўтказилиши эълон қилинган июнь ойидан буён биз кўплаб таҳдидларга, жумладан юқори лавозимларга кўрсатилган номзодлар ва аъзоларимизга қарши туҳмат кампаниясига дуч келдик”, дея билдирди Озодликка Жаҳон уйғурлари конгрессининг глобал адвокация бўйича директори Зумретай Аркин.

Марказий Осиё, Яқин Шарқ, Европа ва Шимолий Америкадаги 25 дан зиёд мамлакатда яшовчи диаспора вакилларини жамлаган Жаҳон уйғурлари конгрессининг (ЖУК) 24-27 октябрь кунлари бўлиб ўтадиган бош ассамблеяси арафасида, Аркинга кўра, ташкилот ҳакерлик ҳужумлари, ўз аъзолари ва уларнинг оилаларига қарши жисмоний таҳдидлар ва ҳатто Сараевода ассамблея ўтказилишига халақит қилиш уринишлари билан қаршилашган.

Аркин 21 октябрь куни ЖУК ходимининг электрон почтасига кирилгани ва номаълум ҳакерлар ташкилот хорижлик депутатлар ва делегатлар дохил раҳбариятига сайланишга даъвогарлик қилаётган қайдга олинган барча иштирокчиларга тадбир кейинга қолдирилгани ҳақида хабар жўнатишганини айтган. ЖУК сохта электрон мактуб нусхаларини ижтимоий тармоқлардаги ўз аккаунтлари орқали ёйинлаб, бу маълумот нотўғри эканини иштирокчиларга билдирган.

“Улар ҳужжатни сохталаштириш учун ҳатто собиқ президентимизнинг имзосидан ҳам фойдаланишган”, деган Аркин ташкилот вакилларига ботлардан ёки Хитой аккаунтларидан кўплаб спам-хатлар келганини қўшимча қилган.

Қароргоҳи Германияда бўлган Жаҳон уйғурлари конгресси асосан қувғинда яшаётган уйғурлардан иборат бўлиб, Хитойда қолган миллатдошларининг ҳақ-ҳуқуқлари учун курашиб келади.

Қўрқитиш ва таъқиблар

Хитойнинг Шинжон бўлгасидаги инсон ҳуқуқлари бузилаётгани ҳақида жаҳон ҳамжамиятини хабардор қилишга уриниб келаётган мазкур гуруҳ ва Хитойдаги уйғур ва бошқа мусулмон озчиликлари ҳимояси билан шуғулланувчи бошқа ташкилотлар анчадан буён қўрқитиш ва таъқибларга учраб келади.

Айрим ҳуқуқбонлик ташкилотлари ва ғарб мамлакатлари парламентлари Пекинни минтақада геноцид сиёсатини юритаётганликда айблаб келишади, БМТнинг инсон ҳуқуқлари бўйича олий комиссари бошқармаси эса 2022 йилда ўтказилган суриштирув Шинжонда “инсон ҳуқуқлари борасида жиддий қонунбузарликлар” мавжудлигини исботлаганини билдирган.

Хитой расмийлари миллий озчилик вакилларига нисбатан мажбурий меҳнат қўлланилаётгани, оммавий интеграция, туғилишни назорат қилиш, уйғурларнинг маданий ва диний ўзлигини йўқ қилиш ва болаларни қамалган ота-оналаридан ажратиш кабиларда айблаб келинади.

Пекин бу айбловларни қатъиян рад этган.

Аркин Хитойнинг Сараеводаги элчихонаси ҳам тадбир ўтказилишига қарши босим ўтказганини айтиб, элчихона ходимлари ташкилотчиларга “тадбирни бекор қилиш ва ҳатто автоҳалокат уюштириш” билан таҳдид этганларини иддао қилди. У хитойлик дипломатлар Босния ҳуқуқ-тартибот идораларини ЖУКнинг собиқ президенти, Германия фуқароси Дўлқун Иса дохил ташкилотнинг айрим аъзоларини ҳибсга олишга чақиришларини билдиришганини қўшимча қилди.

Хитойнинг Сараеводаги элчихонаси Озодликнинг вазиятга изоҳ беришга оид илтимосини жавобсиз қолдирди.

Босния ва Герцеговинанинг Хитой билан экстрадиция ҳақида келишуви бор, бу эса, Зумретай Аркинга кўра, ЖУКнинг айрим аъзолари орасида хавотир уйғотган, бироқ Сараевога келганидан буён ташкилот аъзоларидан ҳеч ким маҳаллий расмийлар томонидан босимга учраган эмас.

Хитойлик мулозимларнинг ЖУК йиғилишларининг ўтказилишига қарши ҳаракатлари илк бор кузатилаётгани йўқ.

Ташкилотнинг 2021 йили Прагада ўтказилган сўнгги бош ассамблеяси олдидан Чехия пойтахтидаги Marriott меҳмонхонаси “сиёсий бетарафлик” баҳонаси билан анжуман ўтказилишидан бош тортган эди.

Зумретай Аркинга кўра, ташкилот вакилларининг бош ассамблеяни ўтказиш учун Сараевони танлагани бежиз эмас. Босния ва Герцеговина ўтган асрнинг 90-йилларида Югославия парчаланиши ортидан юзага келган урушда инсон ҳуқуқлари бузилиши ва геноцидга шоҳид бўлган.

“Босния геноцид гувоҳи бўлган [мамлакатдир]. Боснияликлар билан биз дуч келган воқеалар бир-бировига айнан ўхшаш бўлмаса-да, ваҳшийликлар, жиноятлар, ҳужжатлаштиришга оид уринишлар, ўтиш даври судлови, халқаро судлов ва жавобгарликка тортиш бўйича чора-тадбирлар тарихида ўзаро параллеллар мавжуд”, дея қўшимча қилди у.

“Биз бундан уйғурлар геноцидини англаш учун модель ўлароқ фойдаланишимиз мумкин”, деди Зумретай Аркин.

Халқаро жиноят суди 2024 йил сентябрида Россия президенти Владимир Путинни ҳибсга олишдан бош тортган Мўғулистонни ўз мажбуриятларини бажармаганликда айблаб чиқди.

Суд палатаси баёнотида Мўғулистон Путинни ҳибсга олмай ва уни судга топширмай, бу масала бўйича суднинг ҳамкорликка оид илтимосини бажармаган, бу эса Рим статути моддаларига зид келади ҳамда ХЖСга ўз вазифалари ва ваколатларини амалга оширишга халақит қилган.

ХЖС вакиллари президент дахлсизлиги дохил кимнингдир дипломатик иммунитети халқаро суд ордери бажарилиши йўлида тўсиқ бўлиб ҳисобланмаслигини урғулашган.

“Мўғулистоннинг суд билан ҳамкорлик қилишдан бош тортганининг жиддийлигини ҳисобга олган ҳолда, палата бу масалани ХЖСга аъзо давлатлар ассамблеясига кўриб чиқиш учун бериш шарт, деб ҳисоблайди”, дейилган суд баёнотида.

Мўғулистонга ташриф Путинни ҳибсга олиш ҳақида ордер берилган 2023 йил мартидан буён Россия президентининг Халқаро жиноят суди Рим статутини ратификация қилган мамлакатга илк сафари бўлган эди.

Мўғулистон ХЖСга 2003 йилда аъзо бўлган. 2023 йил декабрида Эрдэнэбалсурэн Дамдин ХЖСда Мўғулистондан бўлган илк судьяга айланган. Мўғулистон президенти Хурэлсух ўша пайтда бу “мамлакатнинг халқаро майдонда обрў-эътибори ошгани ҳамда халқаро ташкилотларнинг Мўғулистонга нисбатан ишончи мустаҳкамлангани белгиси” эканини билдирганди.

ХЖСга аъзо мамлакатлар расман суд ордерини бажариб, Путинни қўлга олишга мажбур. Бироқ, Коррупцияга қарши кураш жамғармаси юридик бўлими раҳбари қайдича, амалда бу мажбуриятлар доим ҳам ишламайди. Bloomberg ўз манбаларидан олинган маълумотларга таянган ҳолда ёзишича, Мўғулистон расмийлари Путинга унинг ҳибсга олинмаслиги ҳақида сўз беришган.

Мўғулистон ҳукумати вакили расмийларнинг Путинни ҳибсга олмаслик қарорини мамлакат қўшни мамлакатларга энергетик қарамлик ҳолатида экани ҳамда бетарафлик сиёсатига амал қилаётгани билан изоҳлаган.

Нью-Йоркда федерал прокурорлар Эроннинг Ислом инқилоб посбонлари корпуси (ИИПК) юқори лавозимли амалдорига 2022 йилда Бруклинда эронлик диссидент аёл, “Америка овози” форс хизмати бошловчиси Масиҳ Алинажотни ўлдириш мақсадида тил бириктирувга алоқадорлик айбловини эълон қилишди. Бунга оид янги айблов хулосаси 22 октябрь куни очиқланган. Қотиллик учун одам ёллаш ва пул ювишни уюштиришга оид айблов Руҳуллоҳ Бозгандий ва эронлик яна уч фуқарога нисбатан эълон қилинган.

Айблов хулосасида Бозгандий ИИПКнинг бригада генерали экани айтилган. Ўтган йили АҚШ Молия вазирлиги уни контрразведка ходими эканини қайд этган.

“Бугунги айблов хулосаси Теҳрон режимини танқид қилиб келган америкалик журналист аёлни жим бўлишга мажбур қилиш мақсадида Эрон томонидан уюштирилган фитнанинг бутун кўламини очиб ташлади. У Федерал разведка бюроси (ФРБ) америкаликларни таъқиб қилаётганларни жавобгарликка тортиш учун ҳамкорларимиз билан бу ерда ва хорижда ишлашини кўрсатади”, дея билдирган АҚШ Федерал разведка бюроси директори Кристофер Рэй.

Алинажот айблов Эрон ҳукумати ўз танқидчиларининг овозини ўчириш учун қандай ишларга қўл уришга тайёрлигини кўрсатишини билдирган. У эронлик расмийларни ва уларнинг аёлларга нисбатан муносабати очиқ танқид қилиб келади.

Бу Алинажотни ўлдириш мақсадида амалга ошмаган суиқасд билан боғлиқ илк айблов эмас. Аввалроқ буюртма қотилликка уриш бўйича айбловлар Эрон билан алоқада бўлган ва одам ўлдириш учун ёлланган шарқий европаликлардан иборат жиноий гуруҳ аъзоларига билдирилган эди.

2021 йилда Алинажотни ўғирлашга уриниш ҳолати ҳам кузатилган. Ўша пайтда ФРБ Теҳрон расмийлари уни Эронга олиб чиқиб кетишни истаганлари ҳақида баёнот тарқатган.

Одам ўғирлашга уриниш ортидан Алинажот АҚШ ҳукумати ҳимояси остига олинган ва тез-тез турган жойини бошқа бир хавфсиз жойга алмаштириб туради. Айни пайтда, таҳдидларга қарамай, у ўз ишини тўхтатишдан бош тортиб келмоқда.

Эрон Ташқи ишлар вазирлиги “Америка овози”нинг изоҳ беришга оид илтимосини жавобсиз қолдирган.