Исроилнинг Тель-Авив шаҳри яқинида 27 октябрь куни юк машинаси автобус бекатида турган одамларни босиб кетган. Ҳодиса чоғида қирққа яқин киши турли даражада тан жароҳати олган, улардан айримларининг аҳволи оғирлиги айтилмоқда. Жабрланувчилардан бир неча нафари касалхонага етказилган, улардан бири ўша ерда вафот этган.

Қайд этилишича, жабрланувчилар орасида қариялар кўп бўлган: юк машинаси автобус бекати ва у ердаги нафақахўрларни музейга экскурсияга олиб кетаётган автобусга бориб урилгани айтилмоқда.

Полиция вакиллари “тергов ҳаракатларининг барчаси бунинг террор хуружи бўлиши мумкинлигини ҳисобга олган ҳолда олиб борилаётган”ини билдиришган.

Хавфсизлик тузилмалари ходимлари юк машинаси бориб урилган бекат ҳарбий база яқинида жойлашганини қайд этишган.

Исроил нашрларининг хабар қилишича, юк машинаси ҳайдовчиси воқеа жойига ҳали полиция келмасидан туриб у ердаги ёнида қуроли бор фуқаролар томонидан отиб ташланган.

Жаҳон уйғурлари конгрессининг Босния ва Герцеговинадаги анжумани арафасида ташкилот масъуллари янги босим ва таъқибларга дуч келаётганини билдирмоқдалар.

“Умумий йиғилишимиз Сараевода ўтказилиши эълон қилинган июнь ойидан буён биз кўплаб таҳдидларга, жумладан юқори лавозимларга кўрсатилган номзодлар ва аъзоларимизга қарши туҳмат кампаниясига дуч келдик”, дея билдирди Озодликка Жаҳон уйғурлари конгрессининг глобал адвокация бўйича директори Зумретай Аркин.

Марказий Осиё, Яқин Шарқ, Европа ва Шимолий Америкадаги 25 дан зиёд мамлакатда яшовчи диаспора вакилларини жамлаган Жаҳон уйғурлари конгрессининг (ЖУК) 24-27 октябрь кунлари бўлиб ўтадиган бош ассамблеяси арафасида, Аркинга кўра, ташкилот ҳакерлик ҳужумлари, ўз аъзолари ва уларнинг оилаларига қарши жисмоний таҳдидлар ва ҳатто Сараевода ассамблея ўтказилишига халақит қилиш уринишлари билан қаршилашган.

Аркин 21 октябрь куни ЖУК ходимининг электрон почтасига кирилгани ва номаълум ҳакерлар ташкилот хорижлик депутатлар ва делегатлар дохил раҳбариятига сайланишга даъвогарлик қилаётган қайдга олинган барча иштирокчиларга тадбир кейинга қолдирилгани ҳақида хабар жўнатишганини айтган. ЖУК сохта электрон мактуб нусхаларини ижтимоий тармоқлардаги ўз аккаунтлари орқали ёйинлаб, бу маълумот нотўғри эканини иштирокчиларга билдирган.

“Улар ҳужжатни сохталаштириш учун ҳатто собиқ президентимизнинг имзосидан ҳам фойдаланишган”, деган Аркин ташкилот вакилларига ботлардан ёки Хитой аккаунтларидан кўплаб спам-хатлар келганини қўшимча қилган.

Қароргоҳи Германияда бўлган Жаҳон уйғурлари конгресси асосан қувғинда яшаётган уйғурлардан иборат бўлиб, Хитойда қолган миллатдошларининг ҳақ-ҳуқуқлари учун курашиб келади.

Қўрқитиш ва таъқиблар

Хитойнинг Шинжон бўлгасидаги инсон ҳуқуқлари бузилаётгани ҳақида жаҳон ҳамжамиятини хабардор қилишга уриниб келаётган мазкур гуруҳ ва Хитойдаги уйғур ва бошқа мусулмон озчиликлари ҳимояси билан шуғулланувчи бошқа ташкилотлар анчадан буён қўрқитиш ва таъқибларга учраб келади.

Айрим ҳуқуқбонлик ташкилотлари ва ғарб мамлакатлари парламентлари Пекинни минтақада геноцид сиёсатини юритаётганликда айблаб келишади, БМТнинг инсон ҳуқуқлари бўйича олий комиссари бошқармаси эса 2022 йилда ўтказилган суриштирув Шинжонда “инсон ҳуқуқлари борасида жиддий қонунбузарликлар” мавжудлигини исботлаганини билдирган.

Хитой расмийлари миллий озчилик вакилларига нисбатан мажбурий меҳнат қўлланилаётгани, оммавий интеграция, туғилишни назорат қилиш, уйғурларнинг маданий ва диний ўзлигини йўқ қилиш ва болаларни қамалган ота-оналаридан ажратиш кабиларда айблаб келинади.

Пекин бу айбловларни қатъиян рад этган.

Аркин Хитойнинг Сараеводаги элчихонаси ҳам тадбир ўтказилишига қарши босим ўтказганини айтиб, элчихона ходимлари ташкилотчиларга “тадбирни бекор қилиш ва ҳатто автоҳалокат уюштириш” билан таҳдид этганларини иддао қилди. У хитойлик дипломатлар Босния ҳуқуқ-тартибот идораларини ЖУКнинг собиқ президенти, Германия фуқароси Дўлқун Иса дохил ташкилотнинг айрим аъзоларини ҳибсга олишга чақиришларини билдиришганини қўшимча қилди.

Хитойнинг Сараеводаги элчихонаси Озодликнинг вазиятга изоҳ беришга оид илтимосини жавобсиз қолдирди.

Босния ва Герцеговинанинг Хитой билан экстрадиция ҳақида келишуви бор, бу эса, Зумретай Аркинга кўра, ЖУКнинг айрим аъзолари орасида хавотир уйғотган, бироқ Сараевога келганидан буён ташкилот аъзоларидан ҳеч ким маҳаллий расмийлар томонидан босимга учраган эмас.

Хитойлик мулозимларнинг ЖУК йиғилишларининг ўтказилишига қарши ҳаракатлари илк бор кузатилаётгани йўқ.

Ташкилотнинг 2021 йили Прагада ўтказилган сўнгги бош ассамблеяси олдидан Чехия пойтахтидаги Marriott меҳмонхонаси “сиёсий бетарафлик” баҳонаси билан анжуман ўтказилишидан бош тортган эди.

Зумретай Аркинга кўра, ташкилот вакилларининг бош ассамблеяни ўтказиш учун Сараевони танлагани бежиз эмас. Босния ва Герцеговина ўтган асрнинг 90-йилларида Югославия парчаланиши ортидан юзага келган урушда инсон ҳуқуқлари бузилиши ва геноцидга шоҳид бўлган.

“Босния геноцид гувоҳи бўлган [мамлакатдир]. Боснияликлар билан биз дуч келган воқеалар бир-бировига айнан ўхшаш бўлмаса-да, ваҳшийликлар, жиноятлар, ҳужжатлаштиришга оид уринишлар, ўтиш даври судлови, халқаро судлов ва жавобгарликка тортиш бўйича чора-тадбирлар тарихида ўзаро параллеллар мавжуд”, дея қўшимча қилди у.

“Биз бундан уйғурлар геноцидини англаш учун модель ўлароқ фойдаланишимиз мумкин”, деди Зумретай Аркин.

Халқаро жиноят суди 2024 йил сентябрида Россия президенти Владимир Путинни ҳибсга олишдан бош тортган Мўғулистонни ўз мажбуриятларини бажармаганликда айблаб чиқди.

Суд палатаси баёнотида Мўғулистон Путинни ҳибсга олмай ва уни судга топширмай, бу масала бўйича суднинг ҳамкорликка оид илтимосини бажармаган, бу эса Рим статути моддаларига зид келади ҳамда ХЖСга ўз вазифалари ва ваколатларини амалга оширишга халақит қилган.

ХЖС вакиллари президент дахлсизлиги дохил кимнингдир дипломатик иммунитети халқаро суд ордери бажарилиши йўлида тўсиқ бўлиб ҳисобланмаслигини урғулашган.

“Мўғулистоннинг суд билан ҳамкорлик қилишдан бош тортганининг жиддийлигини ҳисобга олган ҳолда, палата бу масалани ХЖСга аъзо давлатлар ассамблеясига кўриб чиқиш учун бериш шарт, деб ҳисоблайди”, дейилган суд баёнотида.

Мўғулистонга ташриф Путинни ҳибсга олиш ҳақида ордер берилган 2023 йил мартидан буён Россия президентининг Халқаро жиноят суди Рим статутини ратификация қилган мамлакатга илк сафари бўлган эди.

Мўғулистон ХЖСга 2003 йилда аъзо бўлган. 2023 йил декабрида Эрдэнэбалсурэн Дамдин ХЖСда Мўғулистондан бўлган илк судьяга айланган. Мўғулистон президенти Хурэлсух ўша пайтда бу “мамлакатнинг халқаро майдонда обрў-эътибори ошгани ҳамда халқаро ташкилотларнинг Мўғулистонга нисбатан ишончи мустаҳкамлангани белгиси” эканини билдирганди.

ХЖСга аъзо мамлакатлар расман суд ордерини бажариб, Путинни қўлга олишга мажбур. Бироқ, Коррупцияга қарши кураш жамғармаси юридик бўлими раҳбари қайдича, амалда бу мажбуриятлар доим ҳам ишламайди. Bloomberg ўз манбаларидан олинган маълумотларга таянган ҳолда ёзишича, Мўғулистон расмийлари Путинга унинг ҳибсга олинмаслиги ҳақида сўз беришган.

Мўғулистон ҳукумати вакили расмийларнинг Путинни ҳибсга олмаслик қарорини мамлакат қўшни мамлакатларга энергетик қарамлик ҳолатида экани ҳамда бетарафлик сиёсатига амал қилаётгани билан изоҳлаган.

Нью-Йоркда федерал прокурорлар Эроннинг Ислом инқилоб посбонлари корпуси (ИИПК) юқори лавозимли амалдорига 2022 йилда Бруклинда эронлик диссидент аёл, “Америка овози” форс хизмати бошловчиси Масиҳ Алинажотни ўлдириш мақсадида тил бириктирувга алоқадорлик айбловини эълон қилишди. Бунга оид янги айблов хулосаси 22 октябрь куни очиқланган. Қотиллик учун одам ёллаш ва пул ювишни уюштиришга оид айблов Руҳуллоҳ Бозгандий ва эронлик яна уч фуқарога нисбатан эълон қилинган.

Айблов хулосасида Бозгандий ИИПКнинг бригада генерали экани айтилган. Ўтган йили АҚШ Молия вазирлиги уни контрразведка ходими эканини қайд этган.

“Бугунги айблов хулосаси Теҳрон режимини танқид қилиб келган америкалик журналист аёлни жим бўлишга мажбур қилиш мақсадида Эрон томонидан уюштирилган фитнанинг бутун кўламини очиб ташлади. У Федерал разведка бюроси (ФРБ) америкаликларни таъқиб қилаётганларни жавобгарликка тортиш учун ҳамкорларимиз билан бу ерда ва хорижда ишлашини кўрсатади”, дея билдирган АҚШ Федерал разведка бюроси директори Кристофер Рэй.

Алинажот айблов Эрон ҳукумати ўз танқидчиларининг овозини ўчириш учун қандай ишларга қўл уришга тайёрлигини кўрсатишини билдирган. У эронлик расмийларни ва уларнинг аёлларга нисбатан муносабати очиқ танқид қилиб келади.

Бу Алинажотни ўлдириш мақсадида амалга ошмаган суиқасд билан боғлиқ илк айблов эмас. Аввалроқ буюртма қотилликка уриш бўйича айбловлар Эрон билан алоқада бўлган ва одам ўлдириш учун ёлланган шарқий европаликлардан иборат жиноий гуруҳ аъзоларига билдирилган эди.

2021 йилда Алинажотни ўғирлашга уриниш ҳолати ҳам кузатилган. Ўша пайтда ФРБ Теҳрон расмийлари уни Эронга олиб чиқиб кетишни истаганлари ҳақида баёнот тарқатган.

Одам ўғирлашга уриниш ортидан Алинажот АҚШ ҳукумати ҳимояси остига олинган ва тез-тез турган жойини бошқа бир хавфсиз жойга алмаштириб туради. Айни пайтда, таҳдидларга қарамай, у ўз ишини тўхтатишдан бош тортиб келмоқда.

Эрон Ташқи ишлар вазирлиги “Америка овози”нинг изоҳ беришга оид илтимосини жавобсиз қолдирган.

Чеченистоннинг Грозний туманида номаълум шахслар Росгвардияга қарашли юк машинасини ўққа тутишган.

Бу ҳақда биринчи бўлиб NIYSO ҳаракати аъзоси бўлган ва Россия хорижида юрган чеченистонлик мухолифатчилар маълумот тарқатишди. Уларга кўра, ҳодиса чоғида россиялик уч нафар хизматчи ҳалок бўлган.

Кейинроқ ҳужум тўғрисидаги маълумотни Россия расмийларига яқин кўрилган Mash телеграм-канали тасдиқлади, бироқ у қурбонлар сони тўғрисида бошқа маълумот келтирган: канал қайдича, ҳодисада бир киши қурбон бўлиб, яна бир киши яраланган.

Mash хабарига кўра, ўққа тутилган “Урал” юк машинаси Росгвардиянинг Урус-Мартанда жойлашган 46-тезкор топшириқлар бажарувчи бригадасига тегишли бўлган.

Қайд этилишича, Росгвардия вакилларига ҳужум қилганлар яширинишга муваффақ бўлишган. Улар қидирилмоқда.

Октябрь ойи бошида чеченистонликларнинг 1ADAT мухолифатдаги ҳаракати фаоллари Гудермесда йўл-патруль хизмати масканига ҳужум ортидан рейдлар ўтказилаётган ҳақида билдиришган. Республика расмийлари бу маълумот юзасидан изоҳ беришмаган.

Украина собиқ президенти Виктор Януковичнинг ўғли Александр Россия фуқаролигини олган. Бу ҳақда “РИА Новости” давлат ахборот агентлиги давлат реестридаги маълумотлар (авваллари Александр Янукович у ерда Украина фуқароси ўлароқ кўрсатилганди) ва ҳужжатларга таянган ҳолда хабар қилди.

Александр Янукович Украинани 2014 йилда тарк этган. У Украина, Европа Иттифоқи, АҚШ, Буюк Британия ва бошқа давлатларнинг санкция рўйхатларига киритилган. Ҳужжатлардан келиб чиқилса, Россияда Александр тадбиркорлик билан шуғулланиб келади, унинг молия-саноат гуруҳларини бошқариш бўйича “МАКО холдинг” ширкати Россия Адлия идоралари томонидан бундан 10 йил аввал рўйхатга олинган.

Александр Янукович Украинанинг собиқ президенти Виктор Януковичнинг катта ўғлидир. Виктор Янукович Евромайдон оқибатида ҳокимиятдан ағдарилиб, Россияга қочиб ўтган. Унинг кичик ўғли Виктор 2015 йилда Байкал кўлида муз устида автопойга чоғида ҳалок бўлган.

Александр Янукович Украинада ҳам бизнес билан шуғулланган. У отасининг мол-мулкини бошқарадиган шахс ўлароқ кўрилган – 2013 йилда бу активлар 500 миллион долларга баҳоланган. 2014 йилда Украина Хавфсизлик хизмати ҳужжатлар сохталаштирилиши ва хизмат сохтакорлигига оид иш бўйича Александр Януковичга нисбатан қидирув эълон қилган. Ўша пайтда у Украина кўмирини экспорт қилиш билан шуғулланувчи “МАКО-Трейдинг” ширкатининг хўжайини бўлиб ҳисобланарди.

Исроил авиацияси 23 октябрь куни Байрутга навбатдаги ҳаво зарбасини берди. Ракеталардан бири Эрон элчихонаси яқинида портлаган. Ахборот агентликлари кучли ёнғин кадрларини ёйинлашган.

Ўз навбатида, Ливаннинг “Ал-Маядин” телекомпанияси авиазарба таҳририят жойлашган офисга берилганини хабар қилган. Телеканал ҳужумни “ваҳшийларча” деб атаб, Исроил томонидан Ливан мунтазам равишда бомбаланиши бошланганидан буён ишни давом эттириш учун барча ходимлар бошқа жойларга кўчирилганини қайд этган.

Исроил армияси (ЦАХАЛ) Байрутнинг ўққа тутилиши юзасидан ҳали изоҳ берганича йўқ. Исроил нашрлари ЦАХАЛ ҳужум олдидан ливанликларни зарба берилиши мўлжалланган ҳудудларни тарк этишга чақиргани ҳақида ёзмоқда.

Бундан ташқари, исроиллик ҳарбийлар чоршанба куни Ливан томонидан Исроилга — асосан мамлакат шимолига қарата 135 га яқин ракета отилганини маълум қилишган.

Исроил армияси пойтахт Байрут дохил Ливан ҳудудини сентябрь ойи охиридан буён мунтазам равишда ўққа тутиб келмоқда. Исроил ҳужумлар ҳадафи эронпараст “Ҳизбуллоҳ” гуруҳи инфратузилмалари эканини айтиб келади. Мазкур гуруҳ Исроил ва АҚШда террор ташкилоти деб тан олинган. Европа Иттифоқи гуруҳнинг ҳарбий қанотини террор ташкилоти деб билади, “Ҳизбуллоҳ” сиёсий партияси эса ЕИ наздида террор ташкилоти эмас.

“Ҳизбуллоҳ” Фаластиндаги ҲАМАС гуруҳининг (АҚШ ва ЕИда террор ташкилоти деб тан олинган) 2023 йил 7 октябридаги Исроил жанубига ҳужумининг эртасига Исроил ҳудудига ракеталар отган. Ўшандан буён Исроил-Ливан чегарасида қарийб ҳар куни отишмалар содир бўлиб турибди. Ҳар икки мамлакатнинг чегараолди ҳудудларидан ўн минглаб одам эвакуация қилинган.

Исроил Ливаннинг “Ҳизбуллоҳ” гуруҳига қарши “Шимол нишлари” амалиётини 23 сентябрь куни бошлаган. Амалиётдан мақсад террор ташкилотининг ҳарбий инфратузилмасини йўқ қилиш ва Исроил шимолидаги уйларини ташлаб кетган исроилликларни ортга қайтариш учун шарт-шароит яратиш экани айтилган.

Россия Давлат думаси ноқонуний миграция учун жазони кучайтируви уч қонун лойиҳасини биринчи ўқишда қабул қилган. Бу ҳақда Россия парламентининг қуйи палатаси сайтида маълум қилинган.

Биринчи қонун лойиҳаси мигрантлардан рус тили ҳамда Россия тарихи ва қонунларини билиш бўйича имтиҳонни қабул қилишда воситачи ташкилотлар учун тўлиқ тақиқ жорий қилади. Бу аввал имтиҳон олиб келган 12 та ОТМ ва Москва ҳукуматининг бир ташкилоти бундан буён воситачи ташкилотларни ёллай олмаслигини англатади.

Иккинчи қонун лойиҳасида мигрантлар учун ноқонуний хизматлар кўрсатиш ва миграцион мақом расмийлаштириш учун сохта ҳужжатлар сотиш таклиф этилган интернет-ресурсларни суд қарорисиз блокировка қилиш кўзда тутилган. Ижтимоий тармоқ эгаси бу каби маълумотни аниқлаш мақсадида контент мониторингини амалга ошириши лозим бўлади.

Учинчи қонун лойиҳасида ноқонуний миграция уюштириш мақсадида ҳужжатларни сохталаштирганлик ёки тайёрлаганлик учун жарималар кўзда тутилган. Юридик шахслар учун жарима миқдори 5 миллион рублдан 10 миллион рублгача, ҳуқуқбузарлик қайта содир этилган тақдирда эса 10 миллион рублдан 60 миллион рублгачани ташкил этади.

Давлат думаси Вячеслав Володин йил бошидан буён миграция соҳасини тартибга солувчи еттита қонун қабул қилинганини маълум қилган. Унга кўра, ҳозирги пайтда яна олтита қонун лойиҳаси кўриб чиқилмоқда, уларни декабрь ойигача қабул қилиш режаланган.

“Мигрантлар Россия қонунлигига роия қилишлари, рус тилини билишлари, анъаналаримизни ҳурмат қилишлари шарт”, дея билдирган Володин.

Россияда сўнгги ойларда мигрантларга қарши кайфиятлар кучайгани ва қонунчилик кескинлашгани кузатилмоқда. Озодликнинг “Сибирь.Реалии” лойиҳаси қайдича, бу ҳолат айниқса Москва вилоятидаги “Крокус Сити Холл”даги терактлардан кейин кучайиб кетган. Россиялик терговчилар расмий тахминига кўра, мазкур ҳужум тожикистонлик бир гуруҳ фуқаро томонидан содир этилган.

Терактдан сўнг Россиянинг турли минтақаларида ҳуқуқ-тартиботчилар хорижликлар яшайдиган ва ишлайдиган жойларда рейдлар ўтказа бошлаганлар. Айрим ҳолатларда мигрантлар ҳарбий комиссариатларда қайддан ўтказилган. Шу билан бир пайтнинг ўзида Россияда миллатчилар “рейдлари” ҳам бошланиб кетган – бу “рейдлар” давомида улар мигрантларни ишдан бўшатиш ва қизларнинг рўмолларини ечиштиришни талаб қилишган.

2023 йилнинг октябрь ойида Россия Давлат думасига хорижликларга бутун мамлакат бўйлаб мактабларда, фармацевтика соҳасида, давлат тиббиёт муассасаларида, такси ва юк ташишда ишлашни тақиқлаш кўзда тутилган қонун лойиҳаси киритилган эди.

Қорақалпоғистонлик фаол Зиуар Мирманбетова 23 октябрь куни Қўшма Штатларга етиб борган, у ерда Мирманбетова ва яқинларига бошпана берилиши кутилмоқда.

Бир ҳафта аввал – 15 октябрь куни қорақалпоғистонлик яна уч фаол – Жангелди Жақсимбетов, Тлеубике Юлдашева ва Раиса Худайбергенова оиласи билан АҚШга етиб борган эди. Мирманбетованинг кетиши унинг оила аъзоларига ҳужжат расмийлаштиришда юзага келган қийинчиликлар туфайли ортга сурилганди.

Қароргоҳи Венада бўлган Freedom for Eurasia (“Евросиё учун эркинлик”) гуруҳи раҳбари Лейла Назгуль Сейитбек Озодликнинг қозоқ хизматига фаолларнинг АҚШга кўчиб ўтишига америкалик дипломатлар, Халқаро миграция ташкилоти, БМТнинг қочқинлар ишлари бўйича олий комиссари бошқармаси ҳамда Қозоғистон инсон ҳуқуқлари бюроси саъй-ҳаракатлари туфайли имкон яратилганини маълум қилган.

“Уларни маҳаллий ҳуқуқбонлик ташкилотлари ва миграция органлари жойлаштиришади. Уларнинг турган жойи Ўзбекистон расмийлари томонидан хавф бўлгани туфайли сир сақланиши лозим”, деган Сейитбек.

АҚШга чиқиб кетган тўрт нафар этник қорақалпоқ Қозоғистонда бир йил давомида экстрадицион ҳибс остида бўлишган. Улар Тошкент сўровига кўра 2022 йилда қўлга олинган. Расмий Остона 12 ойдан кейин уларни озод қилган – “конституциявий тузумга тажовуз”да айбланган бу одамлар Ўзбекистон томонига берилган эмас. Фаолларнинг ўзлари тарихий ватанларидаги чиқишларни дастаклаганлари учун таъқибга учраганларини билдиришган – 2022 йилда минглаб қорақалпоғистонлик Тошкентнинг мамлакат Конституциясидан республиканинг референдум орқали Ўзбекистон таркибидан чиқишига имкон берувчи модданинг олиб ташланишига оид таклифга қарши чиқишганди.

Қорақалпоғистонлик фаоллар Қозоғистондан бошпана сўрашган, Остона уларга рад жавобини берган. Жаксимбетов, Мирманбетова, Юлдашева, Худайбергенова билан бир вақтда Қозоғистонда уларнинг маслакдоши Қўшқарбай Тўремуратов ҳам ҳибсда сақланган. У ўтган йилнинг октябрь ойида Европага чиқиб кетган ва ҳозирда ўзининг бошпана сўрови бўйича Польша расмийларининг қарорини кутмоқда.

Қозоғистондаги қорақалпоқ диаспораси лидери Ақилбек Муратбай (Муратов) 2024 йил февралида Олмаотада экстрадицион ҳибсга олинган эди. Ўзбекистон уни “конституцион тузумга тажовуз” ва “тартибсизликларга чақирганлик”да айбламоқда. Фаол бу айбловни туҳмат, деб атаган.

Қорақалпоғистонни Ўзбекистон таркибидаги суверен республика мақомидан маҳрум қилиш ва Конституциядан унинг ажралиб чиқиш ҳуқуқига оид эслатмани олиб ташлаш режаси 2022 йил июлида Нукусда кенг кўламли норозилик чиқишларига олиб келган, пировардида бу чиқишлар аёвсиз бостирилган эди. Расмий маълумотларга кўра, ўша пайтда 21 киши ҳалок бўлган, 200 дан зиёд одам яраланганди. Қонли ҳодисалар ортидан Ўзбекистон расмийлари баҳсли тузатишларни бекор қилишган, кейинроқ эса тартибсизликлар уюштирилишида ташқи кучларни айблаб, Қорақалпоғистон ва унинг хорижида қатағон бошлашган. Бу қатағон сиёсати Қозоғистонда яшаб келган қорақалпоғистонликларга ҳам таъсир кўрсатган.

Туркия пойтахти Анқарада номаълумот шахслар TUSAŞ аэрокосмик ширкати биноси олдида бомба ва ўқотар қуроллар билан ҳужум уюштиришди. Ҳужум туркиялик расмийлар томонидан террор хуружи ўлароқ малакаланмоқда.

Туркия ички ишлар вазири Али Ерлиқая маълумотига кўра, ҳужум чоғида беш киши ҳалок бўлган, 19 киши яраланган. Мулозим террорчи экани иддао қилинаётган икки киши хавфсизлик кучлари томонидан отиб ўлдирганини ҳам билдирган.

БРИКС саммитида иштирок этиш учун Қозон шаҳрига борган Туркия президенти Ражаб Тоййиб Эрдўғон чоршанба кунги ҳужум ортидан Анқарага қайтишга қарор қилган.

Туркиянинг NTV телеканали хабарига кўра, ҳужумчилар TUSAŞ биноси олдига оддий таксида етиб келишган. Улар қуролларини олиб, бино ичига киришга уринишган, бироқ қўриқчилар томонидан тўхтатиб қолинган, шундан сўнг портлаш юз берган.

Ҳужум ортидан бино ичида отишма давом этган. Воқеа жойига кўплаб “тез ёрдам” машиналари йўлланган, ҳудуд хавфсизлик кучлари томонидан ўраб олинган. Маълумотларга кўра, ширкат ходимларига ишлаётган хоналарига қамалиб олиш буюрилган. Бу орада айрим нашрлар террорчилар бинода бир неча кишини гаровга олган бўлиши мумкинлиги ҳақида хабар қилишган.

Туркия адлия вазири Йилмаз Тунч содир бўлган воқеа бўйича Анқара прокуратураси томонидан тергов бошлатилганини маълум қилган.

Туркия мудофаа вазири Яшар Гулер фикрича, ҳужум ортида айирмачи Курдистон ишчи партияси (КИП) турган бўлиши мумкин. Мазкур ташкилот Туркиядан ташқари АҚШ ва Европа Иттифоқининг қатор давлатларида ҳам террор ташкилоти деб тан олинган. КИП вакиллари Анқарадаги ҳужум юзасида ҳали бирор изоҳ берганларича йўқ.

TUSAŞ Туркиянинг учоқлар, вертолётлар, дронлар ва сунъий йўлдошлар ишлаб чиқариш билан шуғулланувчи йирик ширкатларидан бири бўлиб ҳисобланади.

Польша Россиянинг Познандаги бош консуллигини ёпишга қарор қилди. Бу ҳақда Польша ташқи ишлар вазири Радослав Сикорский маълум қилди.

Мулозимга кўра, мазкур қарор Россиянинг Польша ҳудудида қўпорувчилик ҳаракатларини амалга оширишга уринишига жавоб ўлароқ олинган.

“Россия гибрид уруш қилмоқда. У Польша ҳудудида диверсия қилишга уриняпти. Мен ташқи ишлар вазири сифатида бунга қатъий жавоб беришим керак. Познандаги Россия консулхонаси ёпилиши биринчи қадамимиз бўлади”, деб ёзган Сикорский Х ижтимоий тармоғида.

Аввалроқ Польша ТИВ раҳбари мамлакатда диверсия қилишга тайёргарлик кўрганлик гумони билан ушланган Украина фуқароси Россия махсус хизматларига ишлаганини ва фабрикага ўт қўйишни режалаганини тан олгани ҳақида баёнот берган эди.

“Россиянинг Европада яна қайси объектларга ўт қўйишга доир режаларидан хабаримиз бор”, деган эди Сикорский.

Wyborcza нашрининг ёзишича, 2024 йил 31 январида қўлга олинган Сергей С. Вроцлав шаҳридаги стратегик аҳамиятга эга инфратузилмага жуда яқин жойлашган лак-бўёқ корхонасига ўт қўймоқчи бўлган. Тергов чоғида у айбига иқрор бўлиб, прокуратура билан келишган, аммо суд келишувни тан олмаган ва таклиф қилинган уч йиллик қамоқни жуда енгил жазо, деб топган.

2023 йилда Польша махсус хизматлари Россиянинг жосуслар тармоғи йўқ қилинганини маълум қилган эди. Ўшанда жами 16 киши (13 нафар украиналик, икки нафар беларуслик ва бир россиялик) ушланган. Польшалик расмийлар улар “Россия буюртмасига биноан ахборот йиғиш, муҳим объектларни суратга олиш, Украина ва НАТОга қарши кайфият уйғотишдан ташқари, қўпорувчилик ҳаракатларини амалга оширишга ҳозирланган”ини билдиришган.

Исроил армияси (ЦАХАЛ) “Ҳизбуллоҳ” ижроия кенгаши раҳбари Ҳошим Сафиюддин ўлганини тасдиқлади – Сафиюддин яқинда ўлдирилган Ҳасан Насруллоҳ ўрнига ташкилот етакчиси бўлиши кутилаётган эди.

Исроил ҳарбийларига кўра, Ҳошим Сафиюддин ҳамда гуруҳнинг разведка штаби бошлиғи Ҳусайн Али аз-Займа 4 октябрь куни Байрутга авиазарбалар берилган пайтда ҳалок бўлган. Саудия Арабистонига қарашли “Ал-Ҳадаф” канали Сафиюддин ва яна 23 кишининг жасади 22 октябрь куни Ливан пойтахти чеккасидан топилгани ҳақида хабар қилган эди.

Саккизинчи октябрь куни Исроил бош вазири Бинямин Нетаняҳу Ливан фуқароларига мурожаатида Исроил ҳарбийлари “Ҳизбуллоҳ” раҳнамоси Ҳасан Насруллоҳнинг икки муҳтамал ворисини ўлдиришганини айтган.

“Биз Насруллоҳ, унинг вориси ва ворисининг ворисига қўшиб минглаб террорчини йўқ қилдик. Бугун “Ҳизбуллоҳ” ўтган кўп йиллардагидан кўра заифроқдир”, деган Нетаняҳу ўшанда “ворис” сўзига аниқлик киритмаган эди.

“Ҳизбуллоҳ” лидери Ҳасан Насруллоҳ 27 сентябрь оқшомида гуруҳнинг Байрутдаги ерости марказий штабига зарба берилган пайтда вафот этган. Ливан Соғлиқни сақлаш вазирлиги маълумотига кўра, Исроил ва ҲАМАС ўртасида уруш бошланган ўтган йилнинг октябридан буён Ливанда камида 2036 киши ўлдирилган ва 9535 киши яраланган.

Россия қўшинлари Украина ҳудудига кенг кўламли босқин бошлаган 2022 йил февралидан буён бу мамлакат аҳолиси 10 миллион киши ёки тақрибан тўртдан бирга қисқарган. Бу ҳақда 22 октябрь куни БМТ маълумот тарқатди.

Халқаро ташкилот Украинада аҳоли сони қисқаришига сабаб бўлган омиллар қаторида қочқинлар оқими, туғилишнинг камайгани ва жанговар ҳаракатлар натижасида одамларнинг ҳалок бўлиши кабиларни санаб ўтган.

БМТнинг Шарқий Европадаги аҳоли жамғармаси раҳбари Флоренс Бауэрнинг Женевадаги матбуот анжуманида билдиришича, аҳоли сони кескин камайгани уруш туфайли қарийб кимсасиз қолган ҳудудлар, асосан фақат қариялар қолган қишлоқларда айниқса яққол сезилади. Мулозима бу борада аниқ ҳисоб-китобни чиқариш ва аҳолининг тўлиқ рўйхатга олиш ишлари фақат уруш тугаганидан кейингина амалга оширилиши мумкинлигини қўшимча қилган.

СССР парчаланган 1991 йилда аҳолиси сони 50 миллиондан кўпроқ кишини ташкил қилган Украинада худди Шарқий Европадаги қўшниларида бўлгани каби демографик вазият жиддий тарзда ёмонлашган. Россия босқинидан бир йил аввал – 2021 йилда Украинада қарийб 40 миллион киши яшар эди, дея қайд этган Reuters агентлиги.

Қўшма Штатлар кейинги ҳафтада Россиянинг Украинадаги ҳарбий ҳаракатларига қарши қаратилган янги санкцияларни эълон қилишга тайёр. Бу ҳақда АҚШ молия вазири Жаннет Йелен 22 октябрь кунги чиқишида билдирди.

“Биз Кремль ҳарбий машинаси фаолиятига кўмаклаётганларга қарши қаратилган кучли янги санкцияларни очиқлаймиз, улар орасида ҳарбий мақсадларда фойдаланиш мумкин бўлган ўта муҳим маҳсулотларни Россияга етказиб бераётган учинчи мамлакатлардаги воситачилар ҳам бор”, дея баёнот берган Йелен Вашингтонда бўлиб ўтган матбуот анжуманида.

Шу кунларда АҚШ пойтахтида Халқаро валюта жамғармаси ва Жаҳон банкининг йиллик йиғилишлари ўтказилмоқда. ХВЖ ва Жаҳон банки раҳбариятининг учрашувлари АҚШда Жо Байден президентлик давридаги молиячиларнинг сўнгги муҳим йиғилишлари ўлароқ кўриляпти. Бу даврдаги иқтисодиёт ҳолати ва инфляция кўрсаткичлари америкалик сайловчиларни айниқса кўп ташвишга солмоқда.

Америкалик сайловчиларнинг республикачилар номзоди Дональд Трамп ва демократлар номзоди Камала Ҳаррис ўртасидаги танлови дунё молияси ва глобал иқтисодиётга улкан таъсир кўрсатади.

Йелен ўз чиқишида Украинага ёрдамни молиялаштириш учун Россиянинг музлатилган суверен активларидан олинажак фоизлар масаласига ҳам тўхталган. У Вашингтонда баёнот берган куни Европа парламентидан ҳам янги бир хабар келди: европалик депутатлар бу куни Киевга 35 миллиард евро миқдорида ёрдам пакетини маъқуллашди. Бу маблағлар мудофаа ва қайта қуриш учун сарфланади. Қарзни қайтариш Россия Марказий банкининг хорижда музлатилган активларидан олинажак даромадлар ҳисобидан амалга оширилади.

Россиянинг ТАСС давлат ахборот агентлиги Жаннет Йеленнинг молия муассасаларига нисбатан иккиламчи санкцияларнинг киритилиш хавфи сезиларли оқибатларга олиб келиши мумкинлигига оид сўзларига эътибор қаратган. Йелен АҚШ Молия вазирлиги бу каби ҳаракатлар давом эттирилишини ўрганаётганини қайд этган. Бу ерда гап Қўшма Штатлар санкцияси остига тушган ташкилотлар билан иш олиб бораётган молия муассасалари АҚШ молиявий тизимидан узиб қўйилиши ҳақида кетмоқда, деб ёзган ТАСС.

Туркия расмий эълонсиз ўз экспортёрларига АҚШда ҳарбий мақсадлар учун ишлаб чиқарилган маҳсулотларни Россияга сотишни тақиқлаб қўйди. Бу Вашингтон ғарб санкцияларига қўшилмаган ва Россия-Украина урушида бетарафликка риоя қилишга уринаётган Анқарага Россия ҳарбий-саноат мажмуасини дастаклагани учун жазо чоралари билан таҳдид қилгани ортидан содир бўлди.

Сўнгги ҳафталарда Туркия расмийлари миллий электрон божхона тизимига ўзгартишлар киритишди. Бу ҳақда Британия нашри бўлган Financial Times (FT) бир неча манбадан олинган маълумотларга таянган ҳолда хабар қилди.

Турк экспортёрларига эндиликда АҚШ маҳсулоти бўлган “юксак аҳамиятга эга элликта товар”ни Россияга етказиб бериш тақиқланган. Рўйхат АҚШ, ЕИ, Буюк Британия ва Япониядан бўлган ҳарбий мутахассислар томонидан тузилган бўлиб, улар Россия ҳарбий саноати қизиқаётган маҳсулотлар рўйхатини шакллантиришган.

Бу ерда гап ракета ва дронлар, масофадан туриб бошқариладиган тизимлар, дастгоҳлар ва бошқа жиҳозлардаги электроника, процессорлар, хотира карталари ҳақида бораётган бўлиб, улар қурол-аслаҳа ишлаб чиқаришда зарур эҳтиёт қисмлар бўлиб ҳисобланади.

Аввалроқ ЕИдан бу каби товарларни етказиб бериш тақиқланган эди, дея билдирган FTнинг икки манбаси. Манбалардан бирига кўра, жорий этилган чекловлар ҳақида очиқ эълон қилинмаяпти, чунки бу “сиёсий жиҳатдан нозик” масаладир.

Америка илғор технологиясининг Қўшма Штатлар душманлари қўлига тушишига йўл қўймасликка уринаётган АҚШ савдо вазирининг ёрдамчиси Мэтью Акселрод август ойида Анқара ва Истанбулда туркиялик мулозимлар ва топ-менежерлар билан учрашган. Акселрод, агар Туркия бундай маҳсулотларнинг Россияга етказиб берилишини тўхтатмаса, туркияликлар ёқимсиз “оқибатлар”га дуч келиши мумкинлигидан огоҳлантирган.

Украинада кенг кўламли уруш бошлангунига қадар Туркия Россияга ойига тақрибан 3 миллион долларлик юксак аҳамиятга эга товар экспор қилиб келган, бироқ 2022 йил декабрига келиб, Туркия статистика ташкилоти маълумотига кўра, бу ҳажм ойига 37,6 миллион долларгача ошиб кетган. АҚШ томонидан иккиламчи санкциялар эълон қилинишидан сал аввалроқ бу миқдор 26,5 миллион долларни, 2024 йил июлида эса бор-йўғи 4,5 миллион долларни ташкил қилган.